Tasarım Kanıtı Üzerine

>Bir şeyin nasıl olduğunu öğrenmek tanrının olmadığını kanıtlar mı? Mesela ben bilgisayarın nasıl yapıldığını öğrendiğimde Bill Gates'in varlığını reddebilmeme kanıt olur mu bu ?‎

Kesinlikle bu tek başına bir kanıt olamaz. Bilgisayarın nasıl oluşturulduğunun açıklanması onun tasarımcısının olmadığı anlamına gelmez, buraya kadar bir problem yok. Fakat "evrenin nasıl oluştuğunun açıklanması" ile "bilgisayarın nasıl oluşturulduğunun açıklanması" arasında bariz bir fark var. Evrenin nasıl oluştuğunun açıklaması verilirken, doğaüstü güçlerin, kişisel zekaların varlığı dışta bırakılarak bir açıklama verilir. Bu açıklamanın içinde bir müdahale gözükmemesi gerekir. Fakat bir bilgisayarın nasıl "oluşturulduğu" açıklanırken bu oluşum sürecinde bir zekanın varlığı görülür. Kişiler bizzat bu oluşuma dahil olur, onlarda etki bırakır, onlara müdahale eder. Bir fare kapanının oluşumunu açıklarken, o parçaların biraraya gelmesini, kişisel bir varlığın etkisi sonucunda olduğunu varsayarız. Bu etki gözlenebilir bir etkidir. İşte evrenin oluşumunu açıklamak ile bir bilgisayarın/fare kapanının oluşumunu açıklamak arasındaki fark tam da burada yatar.

Eğer bizler fare kapanının oluşumunu kişisel bir zekanın etkisi yerine, tamamen doğal ve gerçekleşebilir süreçleri koyarsak, bir mekanizma oluşturur ve kişisel zekayı dışta bırakırsak; artık bir zekanın varlığına ihtiyacımız yok demektir. Bir fare kapanı için ya da bir bilgisayar için bunları yapamıyoruz. Onların oluşumu incelendiğinde, doğrudan ve dolaylı iz bırakabilen ve bu izleri sürülebilen bir zeka vardır. Dolayısıyla onların tasarlayanının olduğunu anlayabiliyoruz.

Peki evrenin varoluşu açıklandığında yaptığımız nedir? Evrenin varoluşunu, canlılığın oluşumunu, dağların, insanın ve aklınıza ne geliyorsa her şeyin oluşum sürecini açıklayan bir mekanizma ileri sürdüğümüz zaman yaptığımız şey, kişisel bir zekayı dışarıda bırakmaktır. Eğer evrenin nasıl oluştuğunu açıklayabiliyorsak bu şu anlama gelir

"Evrenin oluşumunu açıklayabiliyoruz. Bu süreçte herhangi bir doğaüstü gücün etkisi yok. Gözlemlenebilir bir zekanın varlığına işaret göremedik. Hiçbir müdahale olmadan bu gerçekleşebiliyor. Her şey, tanrının olmadığı durumda neyi görmeyi bekliyorsak o şekilde. Herhangi bir gözlenebilir müdahale yok!"

Yukarıda bahsedilen fare kapanı örneğinde açıkça, malzemeleri biraraya getirecek bir mekanizma olmadığından, fare kapanının oluşumunu açıklasak bile bir tasarımcıya ihtiyaç duyuyorduk. Evet, bazı şeylerin nasıl oluştuğunu açıklayabiliyoruz, fakat bu açıklamada bir zekanın müdahalesi varsa onun tasarım ürünü olduğunu anlıyoruz. Eğer böyle bir müdahaleye gerek duymadan bir açıklama getirebiliyorsak tasarımcıya ihtiyaç da yok demektir. Doğal teleolojinin en önemli temsilcilerinden Paley'in örneğinden gidersem çok daha iyi anlaşılabileceğimi düşünüyorum. Yolda yürürken bir taşa çarptığınızı düşünün. Biraz daha gittiniz ve bir saate çarptınız. Bu ikisi arasından hangisine "tasarlanmış" diyebiliriz. Saat, oluşumu açıklanırken bir zekanın müdahalesine ihtiyaç duyduğumuzdan tasarlanmıştır. Fakat bir taşın oluşumunu açıklarken fiziksel mekanizmaların varlığı yeterlidir ve herhangi bir müdahaleye ihtiyaç olmadan oluşabilir.

O halde evrenin tasarlanıp tasarlanmadığını açıklarken evrenin oluşumunu açıklayan kuramımıza bir göz atmaya ihtiyacımız vardır. Eğer bu açıklamamız içinde doğaüstü bir güce ihtiyaç duymuşsak tasarlanmış bir evrende yaşadığımızı iddia edebiliriz(Bu sefer de iddia boşlukların tanrısı argümanına girecektir. Fakat konumuz bu olmadığından şimdi bahsetmemeyi seçiyorum.) Peki bu oluşumu açıklarken bir müdahaleye rastlıyor muyuz? Stenger'in incelemesine göre 'Hayır!' Failed Hypothesis: God adlı kitapta Stenger evrenin başlangıcındaki verileri inceliyor ve evrendeki düzenin, enerjinin, maddenin oluşumu için herhangi bir doğaüstü müdahaleye gerek olmadığı sonucuna varıyor. Evrenin oluşumunu açıklayan kuramlarımızda bir tasarımcıya ihtiyaç olmadığını görüyoruz. Bu sebeple bilgisayar örneği ile evren birbiri ile uyuşan örnekler değil. Birinde kişisel zekanın etkisi ön planda iken ve bu kişisel zekanın etkisi sürülebiliyorken diğerinde böyle bir etki söz konusu değil. Daha önce de dediğimiz gibi "Evren tanrının olmaması durumunda nasıl gözükecekse o şekilde gözüküyor"

Ayrıca yukarıdaki soruyu her şeyi kanıtlamak için gösterebiliriz değil mi? Örneğin ben bir yazımda yağmurun nasıl yağdığının açıklanmadığı bir dönemde yağmuru "İsalyeh" adlı yaratıkların yağdırdığını savunmuştum. Bu varlıkların yokluğunu nasıl anlayabiliriz? Elbette yağmurun oluşum mekanizmasını inceleyip, burda bir tasarıma ihtiyaç olup olmadığını gözlemleyerek... Eğer yağmurun nasıl yağdığını açıklayabilirsek İslayeh'e ihtiyacımız yok demektir. Eğer yağmurun nasıl yağdığını açıklayan kuramımız müdahaleye ihtiyaç duyuyorsa ya kuramımız eksiktir ya da İsalyehlere ihtiyacımız vardır. Peki bir kuram ortaya atıp yağmurun nasıl yağdığını açıkladığımız zaman bir kişinin size şunu demesi durumunda ne hissederdiniz:

"Yağmurun nasıl yağdığını öğrenmek İsalyeh'in olmadığını kanıtlar mı? Mesela ben bilgisayarın nasıl yapıldığını öğrendiğimde Bill Gates'in varlığını reddebilmeme kanıt olur mu bu ?‎"

Bu durumda yukarıda verdiğim cevap en kabul edilir cevaptır: bir şeyin oluşumunu müdahale gerektirmeden açıklayabiliyorsak tasarımın olmadığını savunabiliriz. Ancak bir şeyin oluşumunda müdahaleye ihtiyaç duyan açıklamamız varsa(bilgisayar örneğindeki gibi) o zaman bir tasarımcının gerekliliğini savunabiliriz. Bill Gates'i neden reddetmediğimizi sanıyorsunuz?