Ya Yanılıyorsan ve Tanrı Varsa [Çeviri]

İnananlar tarafından Tanrı’ya inancı desteklemek için en çok kullanılan savlardan birisi, adını, savı ortaya atan Fransız düşünür Blaise Paskal’dan alan “Paskal’ın Bahis Savı” olarak bilinir.(1) Bu sav şöyle dile getirilebilir: “Tanrı’nın var olduğuna inanırsan ve öldüğünde yanıldığın ortaya çıkarsa, bir şey kaybetmezsin; ancak, Tanrı olmadığına inanır da öldüğünde yanıldığın ortaya çıkarsa, her şeyi yitirebilirsin.” Bir başka deyişle, bahiste Tanrı’nın var olduğu üzerine oynamak ve cehennemde sonsuza dek yanma riskini almamak en iyisidir. Hıristiyanlarla olan konuşmalarımda “Paskal’ın Bahis Savı”nın öyle ya da böyle bir biçimde öne sürülmediği bir konuşma azdır.

1) Bir Tanrı Seç, Hangi Tanrı Olursa Olsun

Paskal bahis savını tabii ki Hıristiyan Tanrı'sına inanma savunması olarak amaçlamıştı, ama hemen hemen her türlü inanış için kolaylıkla geçerli olabilir. Hıristiyanların ‘ya Hıristiyan Tanrı vardır ya da hiç tanrı yoktur’ şeklinde yanlış bir ikilem geliştirmeleri şaşırtıcı değildir. Peki ya Hinduizm, Musevilik, Budizm ya da bir başka din doğruysa? Bazı Müslümanlar, Hıristiyanların Muhammed’in mesajına inanmayıp, Kuran’da bildirilen Tanrı’nın “bir”liği yerine baba, oğul, kutsal ruh üçlemesine inandıkları için Allah’ın Hıristiyanları son günde cehenneme göndereceğine inanır. Bir tanrı üzerine bahse gireceksek bu hangi tanrı olmalı? Bu zor soruya yanıt olarak çoğu kez şu koşul maddesi sunulur: bahiste yan tutma yalnızca işin ucunda yitirilecek bir şey varsa gereklidir. Bazı dinlerin tanrıları bizi sonsuza dek işkence ile tehdit etmediklerine göre onlara inanamamaktan korkacak bir şey yok. Buna karşın bu tanrıların çoğu onlara taparsan bir çeşit ödül sözü veriyor, o nedenle ceza olarak bu sonsuz mutluluktan yoksunluk, bir yitim olarak nitelendirilebilir. Hıristiyanlar İsa’ya inançlarını bildirdiklerinde diğer dinlerin tanrılarına karşı bahse girmiş oluyor, fakat doğru inancı seçtiklerinden nasıl emin olabilirler? Düşüncelerinde dürüst iseler, bundan emin olamayacaklarını kabul ederler.

2) Olabilir...

Herhangi bir şeye yalnızca gerçek olabilir olasılığı ile inanmak, pek etkileyici bir düşünce değil. Kanser hastalığınız olduğunu varsayın ve bir adam yanınıza gelerek, yaşamınızın sonunda dek onun kölesi olursanız sizi iyileştirebileceğini söylüyor. Onun teklifini kabul etmezseniz ve sonunda onun yalan söylediği ortaya çıkarsa sizin yitirdiğiniz hiç bir şey yoktur, fakat gerçeği söylüyorsa kanserinizden kurtulma şansını yitirmiş olursunuz. Adamın tedavi etme olasılığı ile köleliğe razı olur muydunuz? Sanırım, köleliğe olur diyecek çok az insan vardır, çünkü çoğumuz adamın dürüst olma olasılığının düşük olduğunu ve yaşam boyu köleliğin pek de hoş olmadığını düşünürüz.

Aynı şekilde, eğer bir tanrı varsa, adı anılmış veya anılacak milyonlarca tanrının içinden doğru tanrıyı seçme olasılığımız düşüktür. İnsanın kendisini belli bir tanrının iradesine ya da hizmetkarlığına teslim etmesinin o insanın kişiliğini bozabileceği düşünülebilir. Örneğin, (insan kurban isteyen Aztek tanrısı) Tezkatlipoka’nın var olduğu üzerine bahse girer ve olur ya belki gerçek tanrı odur diye ona tapmanız gerektiği kararına vararak onun gönlünü almak için insan kurbanı sunmaya başlarsanız, bu yeni tanrınız sizin başınızı belaya sokabilir. Doğal olarak bu biraz uçta bir örnek, fakat her bir küçük günahkar düşüncenin düpedüz çok kötü olduğunu öğreten (Matta 5:27-30) Hıristiyan Tanrı’nın öğretisi altında insan, kendi kendine karşı tiksinti geliştirebilir.

3) Olasılıkla İlgili Sorunlar

“Paskal’ın Bahis Savı”ndaki bir başka büyük hata, Tanrı’nın var olduğuna ilişkin belirlenen ve hiç de açıkça tanımlanmamış olasılık değeri. Bu bahis savını ciddi olarak değerlendirmemiz isteniyorsa, bırakın bizim kendisine tapmamızı isteyen ve tapmazsak bizi sonsuz işkenceye gönderecek bir tanrıyı, herhangi bir tanrının varlığı olasılığının ne olduğunu bilmek yararlı olacaktır. Bu olasılık değeri kişiden kişiye değişecektir ve koyu bir ateist Tanrı’nın varlığı olasılığına sıfır değerini verdiğinde, bu bahis savının onu zerre kadar ikna etmeyeceği açıktır.

İnanan “ama dur bir dakika” diye itiraz edip “Tanrı’nın var olma olasılığı 50 / 50. Tanrı ya var, ya da yok, değil mi?” diye sorabilir. İnsanları sürekli piyango bileti almaya ya da loto oynamaya çeken neden işte tam da budur: olasılık kavramının bu şekilde yanlış anlaşılması. Bir piyango bileti aldığınızda ya kazanacaksınız ya da kaybedeceksiniz, fakat bu, çok çekici büyük ikramiyeyi kazanma olasılığınızın 50 / 50 olduğu anlamına mı gelir? Tam tersine çoğu eyalette kazanma olasılığı 14 milyonda 1’dir.(2) Sayısız birçok tanrının var olma olasılığı da var iken, Hıristiyan Tanrı’nın var olma olasılığının da eşit derecede düşük bir olasılık olmadığını nereden bilebiliriz?

4) Sözde Bağlılık

Bir an için “Paskal’ın Bahis Savı”nın sonsuz tehlikeden sakınmak için Hıristiyan Tanrı’yı kabul etmenin mantıklı olduğuna bizi ikna ettiğini varsayalım. O zaman ne olacak? Bir insan bahis savının önerilerini yalnızca cehennem tehditinden kaçmak için kabul ediyorsa, inancı gerçek ve içten midir? Paskal İsa’ya içtenlikle, gönülden inanmayı beceremeyen inanmayanlara ne tür bir öneri veriyor? Bir kez daha 233’üncü notuna bakalım:

İnanmak istiyorsunuz ama nasıl yapacağınızı bilmiyorsunuz; kendinizi inançsızlıktan kurtarmak istiyor ve bunun için çareyi arıyorsunuz. Önceden sizin gibi kısıtlanmış olanlara bakın, şimdi onlar bütün varlıklarını ortaya koydular. Bu insanlar, izlemeniz gereken yolu bilen ve şimdi sizin de kurtulacağınız bir hastalıktan kurtulmuş insanlar. Onların başlama yollarını izleyin; inanır gibi yapıp kutsal suyu alarak, ayinlere katılarak vb. Bu bile sizi doğal olarak inanır yapacak ve hastalığınızın şiddetini söndürecektir.

Özünde, özenerek ve sözde bağlılık göstererek İsa’ya gerçekten inanmayı öğreneceksiniz diyor. Ancak, herhangi bir psikolog bunun o denli basit olmadığını söyleyecektir; hatta İncil’in kendisi bile kurtuluşun Tanrı’nın var olduğunu kabul etmekten daha fazlasını gerektirdiğini söylüyor. Aşağıdaki ayetler bunu açıkça gösteriyor. İncil’e göre Tanrı tarafından kurtarılmak için inançlar içten olmalıdır:

İblisler bile Tanrı’ya inanır ama azaptan kurtulamaz. (James 2:19)

Müjdelere / ayetlere inanmalısınız. (Mark 16:16)

Mezhebe katılmalısınız. (John 6:53-54)

İyi davranışlar olmadan inanmak yeterli değildir. (James 2:26)

Kutsal su ve Kutsal Ruh ile vaftiz edilmelisiniz. (2 Selanikli 1:8-9)

“Paskal’ın Bahis Savı”, insanları Tanrı ile ilgili düşünmeye teşvik için yararlı bir başlangıç noktası olabilir, fakat tek başına tam donanımlı ve tamamen kartarılmış inananlar yaratmaya yeterli değildir. Tek gerçekçiliği ya da uygulanabilirliği, bir tanrının var olabileceğini düşünüp de o ya da bu nedenle emin olamayan insanlara uygulanması olabilir. Temelsiz birçok varsayımlarda bulunmuş olması gerçeğine ve ilk ortaya atıldığından bu yana sürekli olarak pek çok kez son derece anlamsız olduğunun kanıtlanmasına karşın, bugün hala birçok Hıristiyan, rahip, savunucu ve türleri tarafından kullanılmaktadır.

Kaynakça:

1) Pascal, B. (1670) Pensees, Section III: Of the necessity of the wager.

2. Anonim. Lottery, Probability and Your Real Chance of Winning

Çeviren: Şazze Deniz / Alfa Çeviri Ekibi

Çevirilen Deneme: http://godlesshaven.com/what-if-youre-wrong/