Teizme Karşı Evrimsel Argüman

Evrimin karşı konulmaz gerçekçiliği karşısında, tanrıya duyulan inanç bir nebze olsun darbe almıştır. Dindar kimselerin savunduğu temel haliyle “Canlılardaki Tasarımdan Kanıt” ise en büyük darbeyi evrim teorisinden almıştır. 150 yıldır sayısız kanıtla desteklenen bu bilimsel kuram, tasarlanmış gibi görünen nesnelerin nasıl oluştuğunu, aslında tasarlanmadığını göstermek açısından yararlıdır. Çok kişiden şu gibi sözler duymak alışkanlık haline geldi:

- Bir uçağın tasarlanmış olduğunu düşünüyorsun da çok daha karmaşık olan bir kuşun tasarlanmadığını mı iddia ediyorsun?

- Bir robot tasarlanmışken bir insan vücudunun tasarımcısı nasıl olmasın?

- Bir resmin ressamı, bir iğnenin ustası varken bu canlıların tasarlanmadığını mı iddia ediyorsun?

- Bir saat o kadar karmaşıktır ki muhakkak tasarlayıcısı vardır, çok daha karmaşık olan gözün nasıl tasarlayanı olmasın bir düşünsene.

-Ne yani bu kadar canlının oluşması sadece tesadüf mü?

Bu ve bunun gibi sayısız benzetme üzerine kurulu cümleler… Hepsi tek bir hatadan kaynaklanıyor: evrimi anlayamamak. Tüm bu canlıların yalnızca tesadüf eseri olmadığını, bir seçilimden geçerek oluştuğunu açıklamıştım (Bkz. Doğal Seçilim başlıklı yazı). Tüm bu karmaşık nesnelerin de aşama aşama, basitten karmaşığa doğru evrim geçirebileceğinden bahsetmiştim (Bkz. İndirgenemez Karmaşıklık başlıklı yazı). Organlar arası bu uyumun tanrısal değil evrimsel bir seçilim olduğunu da anlatmıştım (Bkz. OrganlarArası Uyum başlıklı yazı).  Kısaca canlıların uzuvları arasındaki tasarlanmış gibi görünen bu uyum, basit varlıkların zamanla karmaşıklaşmasından daha ileri bir şey değil. Bu karmaşıklaşma evrimdir. Sadece evrim. Canlıların dizaynından yola çıkarak tanrıyı kanıtlama işlemi başarısız bir eylemdir.

O halde akla yeni bir soru geliyor, ya tanrı canlıları evrim süreci ile yaratmışsa? Ben, bu sorunun gereksiz olduğunu ve herhangi bir açıklamada bulunmadığını, irrasyonel bir soru olduğunu düşünüyorum. Bu yazıda da neden bu şekilde düşündüğümü açıklayacağım.

Yazıya başlamadan önce yanlış anlayışları en aza indirgemek amacıyla bir şeyler söylemek istiyorum. Elimizde hiçbir akılsal temellendirme olmadığını düşündüğümüz zaman ‘Tanrı evrimle yaratıyor’ görüşü, tasarım kanıtını kurtaran bir görüş değildir. İster evrimle yaratan bir tanrı olsun, ister doğaüstü bir müdahalenin olmadığı evrim olsun, tasarım kanıtı geçersizdir. ‘Evrimle yaratan tanrı’  görüşünü savunan biri, bu savunmayla şunu demeye çalışır: “Evet tasarım kanıtı geçersiz ama bu tanrının insanları yaratmadığı anlamına gelmez, belki de tanrı evrimle yaratıyordur.”  Kısaca, bu görüşe mensup biri canlılarının karmaşıklığından kanıtı tanrıya kanıt olarak sunamaz, onun yapabileceği şey evrimin tanrının yokluğunu kanıtlamadığını savunmak olacaktır. Peki ya evrim tanrının yokluğunu kanıtlar mı ve ya tanrının varlığının mantıksız olduğunu gösterebilir mi? İsterseniz bunu inceleyelim.

Elimizde evrim süreci denen bir tabloyu tutuyoruz. Bu tablonun arkasındaki amacı ve anlamı görebilmek için iki alternatif görüşe sahibiz:

1-Evrimle yaratan ve evrimin bu şekilde işlemesine sebep olan tanrı, tüm canlıları evrimsel yolla yaratmıştır.  

2- Evrimin bu şekilde işlemesine sebep olan bir bilinç yoktur. Doğa kendi kendine yetmektedir ve bu sürecin arkasında bir irade bulunmamaktadır.

Gereksiz Bir Açıklama

Evrimle yaratan tanrı görüşü söz konusu olduğunda ilk başta  "Neden tanrıya ihtiyaç duyalım ki?" sorusu sorulmalıdır.  Evrim süreci doğa ile kendi kendine yetmekteyken neden bir doğaüstü bir güç ekleyip durumu karmaşıklaştıralım ki? Bazı kişiler (Platinga, Tennant, Doko vb.) evrimin ancak tanrıyla anlamlaşabileceğini savunuyor ve evrimi tanrının bir yolu olarak görüyor olmasına rağmen kurdukları Natüralizme Karşı Evrimsel Argüman, tamamen evrimin yanlış bir yorumuna bağlı. Bazı şeyleri (zekâ, ahlak, arzu gibi) ancak bir müdahale varsa açıklanabileceğini düşünen bu kişiler, evrimin düz bir çizgiyle ilerleyeceğini sanarak, yan ürünlerin ortaya çıkmasını unutuyorlar. Evrimle yaratan tanrı görüşünün, doğal olarak oluşan evrim sürecinden hiçbir üstünlüğü yok.

Evrimin mekanizmalarına baktığımız zaman da bir tanrıya yer bulamıyoruz. Canlılığın evrimsel tarihi, doğaüstü bir yaratıcı görüşünü gereksiz görüyor. Doğa, canlılar ve daha özel anlamıyla evrim süreci, bir akıl tarafından yönlendirilmiş gibi durmuyor. S. Haldane isimli İngiliz bir biyologa, biyoloji ile ilgili bilgisinin tanrı fikri hakkında ona ne söylediğini sorduklarında “Tanrı, böcekleri seviyor olmalı.” demiştir. Zira sadece kınkanatlı türü bile üç yüz elli bini aşıyor. Evrim ağacına baktığımız zaman “tanrısal bakımdan anlamsız” diyebileceğimiz sayıda tür bulunuyor. Bu kadar tür sayısını rastgele türleşme dışında rasyonel bir temele bağlamak mantıklı durmuyor. Adeta hiçbir müdahale yokmuşçasına ilerleyen bir süreç ile karşı karşıyayız. Üstelik yine evrimin çeşitlenme mekanizmalarında ‘ilahi müdahale’yi çağrıştıran hiçbir durum söz konusu değil. Ne mutasyonlarda ne genetik sürüklenmede ne doğal ve cinsel seçilimde ne de akraba seçiliminde tanrısal bir müdahaleye yer buluyoruz. Evrim, tıpkı tanrı olmadığı zaman neler görmek istiyorsak o şekilde işliyor. Sanırım buraya çok yakışacak bir anekdot eklesek iyi olacak. Kör Saatçi adlı kitapta Richard Dawkins şunları söylüyor:

Teleskop ve göz arasındaki, saat ve canlı organizma arasındaki benzetme yanlış. Görünenin tersine, doğadaki tek saatçi fiziğin amaçsız kuvvetleridir, yine de bu kuvvetler çok özel bir biçimde düzenlenmiştir. Gerçek bir saatçi öngörü sahibidir: Geleceği hayal eder; zembereklerini ve dişlilerini, aralarındaki bağlantıları planlar. Oysa Darwin'in keşfettiği ve tüm yaşam biçimlerinin varoluşunu ve bir amacı varmış gibi görünmesini açıkladığını artık bildiğimiz, kendiliğinden, bilinçsiz, kör sürecin, yani doğal seçilimin hiçbir amacı yoktur. Doğal seçilimin aklı ve düş gücü yoktur. Doğal seçilim geleceği planlamaz; geleceği görme yetisi yoktur; öngörüsü yoktur. Doğal seçilim hiçbir şey göremez. Doğal seçilimin doğanın saatçi olduğu söylenecekse, bu saatçinin kör olduğu da eklenmelidir.

Evrimsel sürecin, doğanın, canlılık tarihinin bir amacı varmış gibi durmamaktadır. Evrim ağacı ve biyolojik tarih bize bunu haykırıyor. Tüm verilerimiz tanrının gereksizliğini ortaya koyuyor. Bu durumda neden tanrıya ihtiyaç duyalım ki? Elimizde bir tablo var ve bu tabloyu açıklayan iki kurama sahibiz. Bu iki kuramdan biri diğerinden daha karmaşık fakat bu iki kuramın tabloyu açıklama gücü eşit derecede. Bu durumda basit olanı seçmek, en mantıklı yol olmalıdır.

Örneğin elimizde bir sorunumuz olsun, yağmurun nasıl yağıyor olması… Yağmur nasıl yağar? Ben yağmurun doğal süreçlerle yağdığını savunurken biri kalabalık içinden çıkıp haykırıyor “Hayır, hayır yağmur gökyüzünde yaşayan İsalyeh adlı canlıların işemesiyle oluşuyor. Yağmurun yağmasının tek açıklaması budur.” Bu sesin çıktığı yere bakıyorum ve aklı yerinde olmadığı belli bir adam görüyorum. Müsamaha gösteriyorum ve ona, doğal süreçlerin yağmurun yağması için yeterli olduğunu anlatıyorum. Yağmurun yağmasında etkili olan faktörleri anlatıyorum ve ekliyorum “İsalyeh dediğimiz varlıklara ihtiyacımız yok. Bu olayın açıklanması için doğal süreçler yeterlidir.” İstifini bozmayan adam şu şekilde cevap veriyor; “İyi dedin güzel dedin de canım evladım, İsalyehlerin bahsettiğin mekanizmalarla işemediğini nereden biliyorsun?” Bu cevabın absürtlüğü bir yana “evrimle yaratan tanrı” görüşünden bir farkı yok. Şimdi, doğal mekanizmalarla işeyen İsalyeh hikâyesinin sorunlarına bakalım.  Öncelikle elimizde bir problem vardır; yağmurun nasıl oluştuğu problemi. Bu problemi çözmek için ortaya attığımız ve kanıtlarla desteklenen doğal bir mekanizmamız var. Bir de bu sorunu cevaplamaya çalışan ayrı bir mite sahibiz. Doğal mekanizmaya sahip olduğumuz anda, mitin gereksizliği gözler önüne çıkmış olur. Bu doğal mekanizma hiçbir müdahaleyi gerektirmiyorsa, basit bir şekilde ona ekleme yapmamız da gereksizdir. Elimizde tuttuğumuz tabloyu açıklayan doğal mekanizmalar ve bir mitsel açıklama olduğunda ve doğal açıklama o tabloyu açıklamaya yettiğinde basit şekilde doğal mekanizmayı seçmek mantıklıdır. Hepimizin “Bulutlarla işeyen İsalyeh” görüşüne karşı “Doğal mekanizmaların yeterli olduğu” görüşünü kabul etmesinin sebebi işte budur: Basit olanı seçmek. Bulutların, müdahale olmadan yağmurun yağmasına sebep olduğu görüşte İsalyehlere yer yoktur. Bu sebeple hiçbirimiz bahsettiğimiz yaratıklara inanmıyoruz.

Şimdi bir de evrim tablosunu düşünelim. Evrim tablosunda da(yukarıda bahsettiğimiz gibi) tabloyu açıklayacak iki görüşe sahibiz. Bunları yukarıda saymıştım. Bu durumda iki açıklamadan bir diğeri herhangi bir üstünlük sağlamıyorsa ama daha karmaşık ve gereksiz şeyler öne sunuyorsa (tanrının yaratması veya isalyehin işemesi gibi)basit olanı seçmemiz gerekir. Yine yukarıda bahsettiğim gibi tanrı görüşü evrimi açıklarken bahsi geçen açıklamaya hiçbir anlam veya yeni bir üstünlük katmıyor. Bu durumda tanrısız bir evrimi kabul etmek daha rasyoneldir.

Darwinci Kötülük Problemi 

Kötülük probleminin değişik bir versiyonu, tam da “tanrının yaratma süreci” için düşünülebilir. Öncelikle tanrısal sıfatlardan ve kötülük probleminden biraz bahsedelim. Tanrının mutlak iyi olduğunu ve sayısız yol içinden en iyi yolu seçtiğini düşünmek mantıklıdır. Zira iki yol varsa ve tanrı kötü yolu seçmişse ona mutlak iyi denilemez. Ayrıca tanrı mutlak güce de sahiptir. Yani iki yol içinden iyi olanını seçmeye gücü de yetmektedir. O halde tanrının kötü yol seçtiğini savunmak, bir insanın kendi inançlarının tutarsız olduğunu gösterir. Tanrı daha iyisi varken hiçbir kötü yolu seçmemelidir, eğer seçmişse ya mutlak iyi değildir ya da onun her şeye gücü yetmez. Başka bir açıklama mevcut değildir.

Burada kötülük probleminden çok Darwinci Kötülük Probleminden bahsedeceğim için derin bir irdeleme yapmıyorum. Bilindiği gibi evrim teorisinde bir silahlanma yarışı mevcuttur "yaşa ya da öl" gibi bir ilkeye bağlı olan doğal seçilim aynı zamanda “pençe ile çene arasında” ürkütücü şekilde devam eden hayat mücadelesini de beraberinde getiriyor. Mutlak iyi ve mutlak kudretli bir varlığın bu şekilde bir yolu tercih etmesinin mantığı nedir? Burada bir ahlaki kötülük mevcut olmadığından klasik kötülük probleminden de ayrılır. Kötülük probleminin bu versiyonuna “insanın özgür iradesi” de cevap olarak verilemez çünkü sürecin tamamı tanrının seçimidir ve insanın iradesiyle bir alakası yoktur.

 Kısaca şunu diyebiliriz:

1- Canlıları ya tanrı yaratmıştır ya da doğal bir süreçte bir amaç olmadan (yaşamalıyım ve üremeliyim amacı dışında) hiçbir doğaüstü güç altında olmadan oluşmuşlardır. 

2- Canlılar evrimle oluşmuştur. 

Ara sonuç: Canlıları ya tanrı evrimle yaratmıştır ya da natüralist (doğa kendi kendine yetmektedir diyen) bir görüş doğrudur. 

3- Tanrı mutlak iyi ve mutlak kudretlidir. 

4- Evrimdeki oluşum irdelendiğinde daha iyisi düşünülebilecek bir yaratım mevcuttur (pençe ile çene arasında geçen bir mücadele yarışından daha iyi bir yol düşünülebilir). 

5- Hiçbir doğaüstü gücün evrime müdahale etmediğini düşünmek Mutlak iyi ve mutlak kudretli bir tanrının canlıları evrimle yarattığını düşünmekten daha rasyoneldir.

Mutlak iyi ve mutlak kudretli bir tanrının bu şekilde ürkütücü bir oluşumu tercih etmesi anlamsızdır. Ya canlıları tanrı yaratmıştır ve mutlak iyi değildir, ya canlıları tanrı yaratmıştır ve mutlak kudretli değildir ya da canlıları tanrı yaratmamıştır. Üç görüş birden savunulamaz.

Mükemmel Bir Tasarım

Canlıların, evrimsel süreçte tanrı tarafından yaratıldığına karşı sunulacak bir başka eleştiri de yine Darwinci kötülük problemine benzeyen bir anlayıştır. Tanrı mükemmeldir ve eğer daha iyisi düşünülebilecek bir yol varken mükemmellikten uzak bir yolu seçmesi mantıklı değildir. Şimdi, canlılardaki evrimsel hatalara ve kusurlara bakarsak, adeta rastlantısal çeşitlenmelerin bir sonucu olduğunu görürüz. Çok sayıda evrimsel hata vardır ve bu evrimsel hataların olması “Evrimle Yaratan Tanrı“ görüşüyle anlamsızlaşır.  Eğer müdahale olsaydı ve canlıların evrimini amaçlayan, düzenleyen bu şey mükemmel bir zihin olsaydı, birçok evrimsel hatayı da görmememiz gerekirdi. Çünkü daha iyi bir tasarım varken canlıları bu şekilde tasarlayan bir zihne inanmak mantıklı olmayacaktır. Tanrı, bu evrimsel hatalar olmayacak şekilde canlıları yaratabilirdi, peki neden yapmadı? Bu sorunun de iki alternatif yanıtı mevcut:

1- Tanrı o kadar da mükemmel değildir 

2- Evrimsel sürece müdahale eden bir güç yoktur.

Eğer evrimsel hatalar varsa, ki birazdan göreceğimiz gibi var, evrimin natüralist bir anlayışta ilerlediğini savunmak daha rasyonel olacaktır. Ya da tanrının mükemmelliğini kısmanız gerekecektir. Eğer mükemmelliği kısılırsa zaten tanrı, tanrı olmayacağından (zira tanrının sıfatlarından biri de mükemmel olmasıdır) ilahi bir müdahalenin gerçekleşmediğini savunmak tek alternatif olacaktır. Şimdi birkaç evrimsel hata sunup yazıyı bitireyim.

Öncelikle gözdeki akılsız tasarıma bir örnek olarak yine Richard Dawkins’ten, Yeryüzündeki En Büyük Gösteri kitabından bir örnek vereyim:

Henüz optikteki en çarpıcı kusurdan bahsetmedim. Retina, ters yöne bakmaktadır. 

Çağdaş bir Helmholtz'a bir mühendis tarafından, yüzeyine doğ­rudan gelen görüntüleri yakalamak üzere ayarlanmış, minik fotosellerden oluşan ekranı olan bir dijital fotoğraf makinesi gösterildiğini hayal edin. Fotoğraf makinesini böyle yapmak mantıklıdır. Ve elbette her fotoseli, resimlerin düzenlendiği bir çeşit hesaplama aygıtına bağ­layan kablolar da olacaktır. Bu da mantıklı. Helmholtz bu makineyi geri göndermezdi. 

Ama şimdi size, gözün "fotoseller"inin geriye doğru baktığını, ba­kılan sahnenin tersi yönünde konumlandığını söylediğimi düşünün. Fotoselleri beyne bağlayan "kablolar", retinanın yüzeyi boyunca uzanır, bu nedenle ışık ışınları fotosellere çarpmadan önce kablo yığı­nından oluşan bir örtünün arasından geçmek zorunda kalır. Bu çok mantıksız ve mantıksızlık bununla da kalmıyor. Fotosellerin geride konumlanmış olmasının sonuçlarından biri, onların verilerini taşımakta olan kabloların, bir şekilde retinanın içinden geçip beyne git­melerinin gerekiyor olmasıdır. Omurgalı gözünde kablolar, retinadaki belli bir delikte birleşip içeri dalarlar. Sinirlerle dolu olan bu deliğe kör nokta denir, çünkü kördür, ama bu bölge gerçekte oldukça geniş olduğundan "nokta" demek hafif kalır, kör bir bölge demek daha doğ­ru olur, ki bu bölge bize yine beynin "otomatik Photoshop" yazılımı sayesinde çok da fazla rahatsızlık vermez. Bir kez daha, geri gönderin, bu sadece kötü bir tasarım değil, tam bir ahmağın tasarımı.(1)

Bir başka akılsız tasarım örneğini ise Ali Demirsoy’dan vermek istiyorum:

Çocukların, özellikle kız çocuklarının idrar kesesini dışarıya bağlayan kanal erişkinlere göre kısa olması nedeniyle sık sık idrar yolları hastalıklarına tutulmaktadır. Ne olurdu bu boruyu biraz daha uzun olarak yaparak yaratsaydı? Ancak bir evrimciye sorarsanız, dört ayağının üstünde gezen bir canlı için bu kısalığın büyük bir sakıncası yoktu; ne zaman ki, yere inip de ilk olarak otura otura sonra iki ayağımız üzerinde gezmeye başladık; oturduğumuz yerdeki mikroplar çok daha kolay içlere kadar girebildiği için bu sorunlar ortaya çıktı. O zaman sormazlar mı, beni iki ayağım üzerine kaldırırken, bu boruyu niye bir iki santim uzatmadın?(2)

Bir başka örnek da körelmiş organlardan verilebilir. Birçok semender türü ve meksika tetrası normalde aydınlık ortamda yaşamalarına rağmen daha sonraki nesillerde mağarada yaşamaya başlamışlardır. Bu sebeple bu canlıların gözleri giderek küçülmeye ve körelmeye başlamıştır. Buna benzer çok sayıda körelmiş organ vardır(3).  Tam da kör bir saatçi(doğa) tarafından oluşmuşçasına evrimsel kusurlara rastlamaktayız. Yukarıda da bahsettiğim gibi, bu hatalar, evrimsel sürecin bir düzenleyicisin olmadığını göstermeye yetmektedir.

Ek Okuma Önerileri

1 http://richarddawkins-turkey.blogspot.com.tr/2011/01/aklsz-tasarm.html

2-İnsan vücudundaki çok sayıda evrimsel hata için:

http://alfa-sorgulama.blogspot.com.tr/2013/06/akll-tasarm-vs-evrimsel-gelisim.html

3-Canlılardaki körelmiş organlar ve bunun evrimle ilgisi için:

http://alfa-sorgulama.blogspot.com.tr/2013/08/korelmis-organlar.html