İndirgenemez Karmaşıklık - Evrimi Anlamak 16

Nedir?

Akıllı tasarım savunucuların en temel dile getirdikleri argümandan biri de "İndirgenemez Karmaşıklık"tır. Bu düşünceye göre canlılardaki organlar o kadar komplektikr ki bir parçanın kaldırılması durumunda organ/yapı işlevsiz olur. Yani canlılardaki uyum evrimle oluşamayacak kadar karmaşıktır. Genellikle bu düşüncelerini tanıtmak için fare kapanı örneği verilir. Yapısında bir taban,mandal, yay, çekiç ve kancalar bulunan bir fare kapanından her hangi bir parça çekildiğinde bu yapının işlev göremeyeceğini ve canlılardaki yapılar da tıpkı bu fare kapanı gibi indirgenemez olduğunu savunurlar.

Önermelerin Sunuluşu

İndirgenemez karmaşıklık önermelerle sunulacak olursa şu şekilde sunulabilir:

    1.Doğrudan kademeli evrim sadece parçaların adım adım eklenmesi yoluyla ilerler.

    2.Tanım gereği, indirgenemez derecede karmaşık bir sistem fonksiyonsuz parça içermemektedir.

   3.Bundan ötürü, indirgenemez derecede karmaşık bir sistemin tüm olası doğrudan kademeli evrimsel öncülleri işlevsiz olacaktır.

Önermelerin İncelenmesi

Bu önermelerden 1. maddedeki yalışlık şudur ki: evrim sadece parçaların adım adım eklenmesiyle ilerlemez. Evrimsel süreçte parçalar yavaş yavaş işlevini kaybedip silinebilir, örneğin balinalardaki arka ayak kemikleri geçmişten günümüze aşama aşama kaybedilmektedir, körelmiş organların çoğu böyledir.

Ayrıca bir parça farklı bir göreve sahip olacak şekilde evrim geçirebilir oldukça basit bir örnek olsa da penguenlerin kanatları buna örnek olabilir. Atalarında uçmaya yarayan kanatlar penguenlerde yüzmeye yaramaktadır ve ya yarasaların atalarında önayak kemikleri yürümeyi sağlarken yarasalarda bu görev farklılaşmıştır ve uçmaya yaramaktadır. Bunun gibi paraçalara ikinci işlev eklenmesi, parçaların aşamalı değişimi gibi bir çok farklı şekilde de evrim gerçekleşebilir. Kısaca 1. madde hatalı bir maddedir.

2.maddeyi incelemek için indirgenemez karmaşıklığın canlılarda bulunup bulunmadığına bakılması gerekir. Bu sebeple bundan sonraki anlatılacaklar 2. madde ile ilişkilendirilebilir.

Temel Hatalar

İndirgenemez karmaşıklığa bir çok yerden cevap verilebilir. Şimdilik başlıca girilen hataları incelemek istiyorum. Öcelikle az önce bahsettiğim örnekleri düşünürsek indirgenemez olduğu iddia edilen bir çok sistem indirgenebilecektir. Ve hatta Gen duplikasyonunu(ikilenmesini) düşünürsek sistemlerin indirgenebileceği, hem de kolay bir şekilde karmaşık görülen yapıların oluşabileceğini düşünebiliriz. Susumu Ohno klasik eseri Gen Duplikasyonu ile Evrimde canlılığın ortaya çıktığından beri en önmli evrimsel kuvvetlerden birinin gen ikilenmesi olduğunu savunmaktadır. (1)

Başka bir yanlış ise mükemmelliğin parçalarının hepsinin aynı anda sağlanması gerektiği düşüncesidir. Basit, yarım yamalak işlev gören, işlevini tam olarak yerine getirmeyen bir göz/kulak/sindirim sistemi/sinir sistemi bugünkü türlerin kaynağı olabilir. Tamamen mükemmel bir sistemden ya da tam işlev gören bir sistemden bunlar oluşmuş olabilir diye bir şey söylenemez. Örneğin bizim gözümüzün gördüğünün %10 unu gören bir göz var olabilir. %10 gören bir göz Hiç olmayan bir gözden daha yararlıdır ve hayatta kalmayı daha fazla sağlar Dawkins'in deyimiyle "Gözünüz olamayınca tümden körsünüzdür, yarım yamalak bir gözle temiz bir görüntü odaklayamasanız bile en azından avcının hareketinin genel yönünü saptayabilirsiniz ve bu da bir ölüm kalım meselesi olabilir"(2)

Olaya farklı bir yönden bakmak gerekirse bizler de tam bir göze sahip değiliz. Hiç bir yapı mükemmel değildir. Örneğin türümüz oldukça ilerlerse bir kartal gözüne sahip olabilecek seviyeye gelebilir. Ve ya günümüzde en keskin görebilen kartal bireyi gelecek nesillerde en kötü göz olarak adlandırılabilir. Dolayısıyla sistem tümden evrim geçirebilir. Peki keskin bir kartal gözü daha da keskin olursa ve çok daha kompleksleşirse ne olur? Yine bu göz asla evrim geçirmiş olamaz denilir. Fakat sistemin topluca evrim geçirmesini geriye doğru alırsak daha basit bir karmaşıklığa ulaşırız ve o daha basit karmaşıklık indirgenebilecek kadar basit olabilir.

İndirgenemez mi?

Ayrıca indirgenemez olduğu iddia edilen yapıların bir çoğunun aslında indirgenebilir olduğu gösterilmiştir. Örneğin şu an indirgenemeyecek kadar karmaşık olan gözün, evrimi aşama aşama gösterilmiştir.(3) Tek hücreli canlılarda gözden söz edilmez ama kimi tek hücrelilerde ışığa duyarlı bir stigma ve göz beneği vardır. Eklembacaklılarda nokta gözler bulunur. Bir nokta göz altıgen, dikdörtgen ve ya çember kesitli bir borucuk olup merceği ve duyarlı ögesiyle birlikte başlı başına bir gözdür. Nokta gözlerin bir araya gelmesiyle bileşik gözler doğar. Bunlar görüntü oluşturan gözlerdir. Eklembacaklıların bir çoğunda bileşik gözlerin yanında basit gözler de bulunur. Bu hayvanlarda gözler olağanüstü çeşitlenme ve aşamalanma gösterir(tıpkı evrimin öngördüğü gibi...)

Omurgasızların çoğunda yalnız ışığa duyarlı (görüntü oluşturmayan) basit gözler bulunur.Kimi yumuşakçalarda omurgasızlarda bulunan göze bir mercek ve ağ tabaka eklenir. Böylece görüntü oluşturan göze varılır. Görülüyor ki doğal seçme o keskin kanatlı kartal gözüne varıncaya dek sayısız değişiklik bulmakta güçlük çekmemiştir. (4) Aynı şekilde indirgenemez olduğu iddia edilen bir çok yapının indirgenebileceği gösterilmiştir(bağışıklık sistemi,kan pıhtılaşma sistemi vs).

Farklı İşlevler

İndirgenemez olduğu iddia edilen organlar indirgendiğinde aynı işlevi yapacak diye bir kaide de bulunmuyor. Örneğin yazının başında belirtilen fare kapanı örneğini düşünün. Bu fare kapanından mandalı çıkardığınız zaman bu artık bir fare kapanı değildir. Fakat bunu bir kapı tutucu görevinde kullanabilirsiniz. Aynı şekilde indirgenemez olduğu iddia edilen bakteri kamçısı indirgenemez karmaşıklıkta değildir. Pek çok parçasını kaybetse de işlevini daha basit bir kamçı ya da salgı sistemi olarak sürdürmeye devam edebilir. Ökaryot kamçılarındaki pek çok proteinin vazgeçilebilir olduğu biliniyor, çünkü bu proteinlere sahip olmayan işlevsel kamçılar da vardır.(5,6,7,8)

Mantık Hatası

Argüman başlı başına Argumentum ad Ignorientam mantık hatasının ürünüdür. Bu mantık hatası bilgi eksikliğindenn doğan safsatadır. Buna boşlukların tanrısı da denebilir. Varsayalım ki şu an ökaryotların prokaryotlardan evrimine dair hiç bilgimiz olmasın. İlkel bakteri DNAsı ile mitokondri,kloroplast DNAsının benzerliği, bakteri zarının da mitokondri zarının da çift zarlı olduğu ve endosimbiyotik hipoteze(prokaryotlardan ökaryotlara geçişin açıklandığı hipotez) dair bunun gibi hiç bir bulgu olmadığını varsayalım. Bu durumda ökaryot hücre indirgenemez karmaşıklıktadır diyen kişi yarışı kazanmış gibi görünür. Peki ya daha sonra keşfedilecek bulguları biliyor muyuz?

Bu iddianın yanlışlanamayacağını biliyor muyuz? Kısaca ökaryotun evrimini açıkladıktan sonra ne yapaak akıllı tasarımcılar, gidip başka bir yapı bulup "İşte bu indirgenemez" diyecek. O da açıklandığında ne olacak? Başka bir yapıya koşacaklar bu sefer.

Her seferinde tanrıyı ve ya daha çok kullanılan haliyle tasarımcıyı kanıtlamak için yeni boşluklar aranacak. Boşluklar kapatılınca da başka boşluklara sarınılacak ve bu böyle sürüp gidecek. Yine Dawkis'in sözünü alıntılamak yararlı olur:

"Hiçbir şeyin indirgenemez karmaşıklıkta olduğunu beyan etmeyin; bununla ilgili olasılıklar şu yöndedir ki, ya ayrıntıları yeterince özenle incelememişsinizdir ya da yeterince özen gösterdiğinizi zannetmişsinizdir."(9)

Sonuç

-Evrim sadece parça ekleyerek ilerlemez. Yapılardan kimi zaman varolan parçalar silinebilir, parçalara ikinci bir görev gelebilir, yapılar farklı bir göreve adapte olacak şekilde evrimleşebilir.

-Basit, yarım yamalak işlev gören, işlevini tam olarak yerine getiremeyen yapılardan karmaşık yapılar oluşabilir. Yapılar işlevini tam yapmasa da canlılarda bulunabilir, sonuçta görüntüye odaklanamayan bir göz olmayan gözden daha yararlıdır ve canlıyı kurtarıp döl vermesini sağlayabilir.

-Gen ikilenmesi gibi bir çok evrimsel kuvvet karmaşık yapıların oluşmasına sebep açmış olabilir.

-Bir yapı indirgendiğinde aynı işleve sahip olmak zorunda değildir. Bunu bakteri kamçısında çok iyi bir şekilde görebiliriz.

-İndirgenemez sanılan bir çok yapı indirgenebilmiştir.

-Argümanın sunuluşunda bilgi eksikliğinden doğan safsataya düşülür. İndirgenemez olduğu iddia edilen bir çok yapı aslında yapıyı yeterince incelemememizden kaynaklanır.

Kaynaklar:

1: http://tr.wikipedia.org/wiki/Gen_duplikasyonu

2: Kör Saatçi, Richard Dawkins, Tübitak Yayınları s.53

3: Konuyla ilgili bir çok makale bulabilirsiniz:

http://learn.genetics.utah.edu/content/variation/eye/

http://en.wikipedia.org/wiki/Evolution_of_the_eye

4: Gözün evrimi konusunda alıntı yaptığım kaynak: Darwine Ne Yaptı, Öner Ünalan, Evrensel Basım Yayın s.62

5: Matzke, N. J. 2003.

6: Kuwajima, G. 1988. Construction of a minimum-size functional flagellin of Escherichia coli. Journal of Bacteriology 170: 3305-3309.

7: Miller, K. 2003. Answering the biochemical argument from design. in: Manson, N. (Ed.), God and design: the teleological argument and modern science, Routledge, London, pp. 292-307.

8: Miller, K. 2004.The flagellum unspun. In Debating Design: from Darwin to DNA, 81-97, eds. Dembski, W., and M. Ruse, New York: Cambridge University Press.

9: Tanrı Yanılgısı, Richard Dawkins, Kuzey Yayınlarıs.122